سیاست مالی امام علی علیه السلام
علی‌اکبری، محمدحسین؛ سیاست‌های مالی امام علی علیه السلام؛ تهیه‌کننده: پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 272ص رقمی.
***
حفظ و حراست بیت‌المال دغدغه‌ای مهم برای امام علی علیه السلام بود. آن حضرت از همان آغاز حکومت خویش و ابعاد مختلف در اجرا و احیای سیره پیامبر و عمل به کتاب خدا بود؛ از جمله درباره بیت‌المال و امور اقتصادی حکومت، حساسیت آن حضرت به رعایت عدالت در امور مالی در احادیث و گزاره‌های تاریخی بسیاری مورد اشاره بوده است، لکن پرسش اصلی آن است که او چه روشی در سیاست‌های مالی خود داشت. کتاب حاضر ضمن بررسی پیشینه بیت‌المال، به این پرسش از ابعاد مختلف پاسخ داده است. اهمیت این بحث از آن‌رو است که لازمة تأسی به پیشوایان معصوم شیعه، شناخت سیره آنان در ابعاد مختلف بخصوص در امور مالی و اقتصادی است. امام علی که سرسلسله امامت است، جایگاهی ویژه در این زمینه دارد. به دلیل فقدان تحقیق عمیق، همه‌جانبه و مستقل در این موضوع، ضرورت بحث به خوبی آشکار است. نتایج و یافته‌های این تحقیق این امکان را به ما می‌دهد که با مقایسه تصمیم‌ها و رفتارهای خود با رفتار آن حضرت، از تفاوت‌ها و تشابه‌ها آگاه شویم و درستی و نادرستی تصمیم‌ها و رفتارهامان را بشناسیم.
کتاب حاضر در پی بررسی و تبیین ابعاد سیره و سیاست مالی و اقتصادی امام علی است و در صدد پاسخگویی به سؤالات گوناگون از جمله درباره منابع درآمد دولت اسلامی، منابع جدید درآمد، مقایسه نظر امام با نظر رسول خدا و خلفا درباره بیت‌المال، تدابیر و راهکارهای جمع‌آوری اموال، نگهداری بیت‌المال، چگونگی مصرف و موارد آن، چگونگی مواجهه با کسری بودجه و مباحث دیگر است.
نویسنده کوشیده است سیره و روش امام علی علیه السلام در موارد یادشده، به صورت مستند و با تکیه بر منابع معتبر و به‌صورت روشمند و هوشمندانه و با توجه به جزئیات و به شکل روشن و واضح، شناسایی و به‌گونه‌ای بیان شود که برای آحاد ملت و دولت‌مردان قابل فهم و تجربه و تکرار باشد. نویسنده ضمن آنکه روشی تحلیلی دارد، به‌صورت تطبیقی نیز به دیدگاه پیامبر و خلفا پرداخته است.
نویسنده بر آن است که منابع مالی حکومت امام علی علیه السلام به منابع ثابت و متغیر تقسیم می‌شود. خمس و زکات از منابع مهم ثابت درآمد بیت‌المال، و جزیه و خراج و برخی مالیات‌های خاص حکومتی، از منابع متغیر به شمار می‌رفتند. آن حضرت که اهتمام ویژه‌ای در احیا و اجرای سیره نبوی داشت، در امور حکومتی و اقتصادی و مالی و بیت‌المال نیز در همین مسیر قرار داشت. او در عین توجه به سیره نبوی، شرایط و مصلحت عمومی جامعه را هم در نظر داشت. گاهی به اقتضای شرایط مالیات جدیدی وضع می‌کرد، گاهی آن را تخفیف می‌داد یا می‌بخشید. آن حضرت برای جلوگیری از تضییع حقوق و مردم و بیت‌المال، در گزینش کارگزاران بسیار دقت می‌کرد و حتی به پیشینه دینی، شغلی و خانوادگی آنان توجه داشت. او کارگزاران را به رعایت تقوا و آداب اسلامی و رفتار مناسب با مالیات‌دهندگان توصیه می‌فرمود و بخشی از اموال بدون تأخیر و به‌دور از تبعیض در میان تقسیم و بخشی دیگر صرف امور فرهنگی، اقتصادی و حکومتی می‌شد. آن حضرت سیاست تشویق و تنبیه را علاوه بر کارگزاران، درباره مؤدیان مالیات نیز اجرا می‌کرد. افزایش منابع و سامان‌دهی بیت‌المال مورد توجه او بود. آن حضرت به امر خدمت‌رسانی و احیای منابع درآمد مانند زمین‌های کشاورزی، عمران قنات‌ها، کاروان‌سراها و مشارکت بخش خصوصی نیز توجه داشت. آن حضرت برای حفظ صحیح و مصرف درست بیت‌المال، ناظرانی هم بر کارگزاران تعیین کرده بود.
تهیه نسخه دیجیتالی اثر از کتابخوان پژوهان
تهبه نسخه چاپی اثر از فروشگاه نشر پژوهشگاه
صوت مرتبط
